اصل پنجم ازاصول نظام سیاسی اسلام ، اصل آزادی است.آزادی به وسیله عدل و مصلحت محدود شده است. آیات و روایات متعددی بر این مطلب دلالت دارد. روایات وارده، سه دسته است:
دستۀ اول روایاتی است که دلالت دارد بر این که همۀ قوانین شرعی بر اساس عدل و رعایت مصلحت تشریع شده است.یکی از روایات ، روایتی است که صدوق در علل الشرایع نقل کرده است:
«قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ اَلْفَضْلُ بْنُ شَاذَانَ اَلنَّيْسَابُورِيُّ إِنْ سَأَلَ سَائِلٌ فَقَالَ أَخْبِرْنِي هَلْ يَجُوزُ....قِيلَ لَهُ لاَ يَجُوزُ ذَلِكَ.....فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ فَأَخْبِرْنِي لِمَ كَلَّفَ اَلْخَلْقَ قِيلَ لِعِلَلٍ .....فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ لِمَ أُمِرَ اَلْخَلْقُ بِالْإِقْرَارِ بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ حُجَّتِهِ وَ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِ اَللَّهِ قِيلَ لِعِلَلٍ كَثِيرَةٍ مِنْهَا أَنَّ مَنْ لَمْ يُقِرَّ بِاللَّهِ لَمْ يَتَجَنَّبْ مَعَاصِيهِ وَ لَمْ يَنْتَهِ عَنِ اِرْتِكَابِ اَلْكَبَائِرِ وَ لَمْ يُرَاقِبْ أَحَداً فِيمَا يَشْتَهِي وَ يَسْتَلِذُّ مِنَ اَلْفَسَادِ وَ اَلظُّلْمِ .......  » (علل الشرایع، ج1، صص 251- 259) در فرازهای متععدی از روایت تصریح شده که شریعت الهی مقید به عدل و مصلحت شده است.
دستۀ دیگر روایاتی است که دلالت دارد بر این که اساس روابط اجتماعی بر رعایت عدل و مصلحت است. برای نمونه در کتاب الکافی ، ج 2 ، ص 208 روایتی وارد شده است :
«عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ اَلْحَكَمِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ عِيسَى بْنِ أَبِي مَنْصُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ ع قَالَ: يَجِبُ لِلْمُؤْمِنِ عَلَى اَلْمُؤْمِنِ أَنْ يُنَاصِحَهُ » مراد از نصیحت ، ارشاد مؤمنان به مصالح دنیوی و اخروی است.
روایت دیگر :« عَنِ اِبْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ ع قَالَ:يَجِبُ لِلْمُؤْمِنِ عَلَى اَلْمُؤْمِنِ اَلنَّصِيحَةُ لَهُ فِي اَلْمَشْهَدِ وَ اَلْمَغِيبِ »علامه مجلسی در مرآة العقول مراد از نصیحت را ارشاد به مصالح دنیوی و اخروی دانسته است.
روایت دیگر در جلد 2، ص 163 در کتاب کافی آمده است:« عَنِ اَلنَّوْفَلِيِّ عَنِ اَلسَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ ص : مَنْ أَصْبَحَ لاَ يَهْتَمُّ بِأُمُورِ اَلْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ » یعنی هر کسی جزو جامعه اسلامی است باید نسبت به امور مسلمین که همان مصالح است، اهتمام داشته باشد.
فرازهای متعددی از رسالۀ حقوق امام زین العابدین(ع) هم بر این مطلب دلالت دارد ، مثل « ...و إستصلاحهم و ...»

جهت دریافت فایل صوتی این جلسه کلیک کنید